Bij Pulp deLuxe is Gemma Plum geen onbekende. Haar schitterende kortstrips, zoals Er zijn twee soorten mensen, hebben haar naam gevestigd. In haar nieuwste werk, de graphic novel The Great Marc Evers, duikt Gemma in de wereld van sport en autisme. Met de karakteristieke verhalende precisie die haar typeert, brengt ze het leven van zwemkampioen Marc Evers tot leven. Het verhaal onthult niet alleen de innerlijke wereld van het hoofdpersonage, maar stelt ook de bredere maatschappelijke blik op autisme in vraag.
door Veerle Devos.
Wat heeft je geïnspireerd om het levensverhaal van de Nederlandse zwemkampioen Marc Evers in een graphic novel vorm te gieten?
Journalist Ivo van Woerden vroeg me om het verhaal van Marc te tekenen. Hij had het eerder bij Fosfor en Querido uitgegeven als een longread—een boekje tussen een lang artikel en een kort boek in. Het had goed verkocht en veel reacties opgeroepen. Toen hij het echter aan Marc zelf gaf, zei die: “Te veel letters.”
Jaren later sprak Ivo met Eva Hilhorst van Drawing the Times, die hem voor het eerst kennis liet maken met grafische journalistiek. Hij was meteen enthousiast. Het leek hem een ideale manier om Marcs verhaal toegankelijk te maken voor een breder publiek. Eva verwees hem naar mij, na het zien van mijn korte strip Er zijn twee soorten mensen.
Ik heb geen persoonlijke ervaring met autisme, maar ik ben dyslectisch, en ik weet dus hoe het voelt om “afgeschreven” te worden.
Heb je zelf persoonlijke ervaring met autisme?
Nee, ik heb geen persoonlijke ervaring met autisme, maar ik ben dyslectisch, en ik weet dus hoe het voelt om “afgeschreven” te worden. Dat heb ik altijd geheim gehouden, omdat ik als grafisch communicatiespecialist veel met taal werk. Als klanten zouden weten dat ik dyslectisch ben, zouden ze me wellicht van taalwerk uitsluiten. Toch heeft mijn dyslexie, juist omdat taal voor mij als kind vaak niet logisch was, altijd mijn fascinatie gewekt. Ik beschouwde taal aanvankelijk als een onbeholpen gereedschap om gedachten uit te drukken. Pas toen ik poëzie ontdekte, begon ik het als materiaal voor kunst te zien. Omdat er altijd een kloof was tussen de werkelijkheid zoals ik die ervoer en de taal die ik moest gebruiken, ben ik uiterst zorgvuldig geworden in het kiezen van woorden en het componeren van zinnen.
Met dyslexie krijg je vaak te horen dat het niet gaat lukken, dat je het niet eens hoeft te proberen. Ik ben echter uitzonderlijk eigenwijs, gepassioneerd en snel gefascineerd. Als ik had geluisterd naar de “experts”, zou ik veel prachtigs gemist hebben en heel anders in het leven staan. Dit herkende ik in Marcs verhaal, wat me meteen raakte.
Hoe ben je omgegaan met het portretteren van Marc Evers als persoon en als sporter? Heb je veel tijd doorgebracht met zijn familie en vrienden?
Ik heb Marcs familie een paar keer bezocht om iedereen beter te leren kennen en om details door te spreken. Er was ook de documentaire A Bumpy Road, die me verder hielp. Van de familie kreeg ik foto’s, zowel van vroeger als van later, als referentiemateriaal voor gezichten en houdingen. Wat ze deden, hoe ze zich bewogen—dat had ik al gezien in de documentaire. Foto’s gaven me de details voor de gezichtskenmerken, en via Google vond ik voorbeelden van complexe houdingen die ik daarna naar mijn hand zette om te passen bij hoe ik me voorstelde dat Marc en de anderen er vroeger uitzagen. Alleen Toine herkende zichzelf niet—toevallig had ik die nooit in het echt ontmoet. Dat zou het misschien veranderd hebben, maar voor het verhaal was het niet essentieel.
Er was weinig tijd: de deadline was september 2024, Marcs laatste Paralympische Spelen. Ik had twee jaar, maar door beperkte financiering was het lastig om fulltime aan het boek te werken. Daardoor was er niet veel tijd voor perfectionisme. Gelukkig maar, want anders had ik wellicht langer aan elke tekening doorgewerkt, maar dan zou de energie uit de tekeningen verdwenen zijn. Ze zijn digitaal gemaakt, direct op een iPad in ProCreate, zonder de tussenstap van een schets die later zou worden ingekleurd. Het resultaat heeft hierdoor meer karakter en spontaniteit. Marloes Dekkers verzorgde de kleuren.
Hoe heb je je illustraties afgestemd op het thema van het verhaal?
Veel mensen met autisme, waaronder Marc, vertonen repetitief gedrag. In Ivo’s boek las ik dat Marc urenlang tegen deuren sloeg. Ik zag het voor me: een ritueel, haast in trance. Dit herhalende slaan van deuren heb ik over drie spreads verspreid om de impact op de familie invoelbaar te maken. Tegelijkertijd koppelde ik dit aan de eindeloze baantjes die Marc zwom om zich te verbeteren.
Marc was geen ‘natuurlijk talent’. Het heeft hem zes jaar gekost om zijn A-diploma te behalen. Maar het water gaf hem rust en de herhaling bood structuur. Door zijn vasthoudendheid werd hij kampioen, maar dat was bijzaak. Zijn eigenaardigheid bleek juist zijn kracht te zijn. Hij werd niet ondanks zijn autisme en verstandelijke beperking kampioen, maar dankzij.
Het is een verhaal vol angst, maar ook vol hoop. Welke boodschap hoop je dat de lezers meenemen?
De kern is dat wanneer je je focus verschuift van wat niet mogelijk is naar wat wél mogelijk is, er een wereld van kansen opengaat. Iemand die op bepaalde vlakken niet voldoet aan de norm, kan juist op andere gebieden uitblinken. Het is frustrerend om je in dezelfde mal te moeten wringen, en daardoor gaat veel schoonheid verloren. Albert Einstein verwoordde het treffend: “Everybody is a genius. But if you judge a fish by its ability to climb a tree, it will live its whole life believing that it is stupid.”
Welke creatieve plannen heb je nog in de pijplijn?
De samenwerking met Ivo van Woerden beviel zo goed dat we besloten om nog een project samen te doen. Dit keer is er nog geen vast verhaal, enkel een gedeelde interesse. Het wordt een interessant proces. Ivo heeft een gave voor het vinden van bijzondere mensen en verhalen. Ik luister, stel vragen en bedenk wat dit medium aan zo’n verhaal kan toevoegen. Terwijl ik aanvullend onderzoek doe en me verdiep in boeken en hoeken waar hij niet in zoekt, beginnen de stukjes van de puzzel langzaam in elkaar te vallen. Al hebben we nog geen idee hoe het grotere plaatje eruitziet.
The Great Marc Evers telt 192 pagina’s en werd uitgegeven door Scratch.
Bestel The Great Marc Evers »
Profiel Gemma Plum »
