Nu alle scholen hun deuren sluiten omwille van de Coronacrisis starten we op Pulp deLuxe met een reeks over Stripopleidingen in Vlaanderen. Dieter Van der Ougstraete gidst ons doorheen het Vlaamse speelveld van stripopleidingen. De Academie van Kortrijk is als eerste aan de beurt.

door Dieter Van der Ougstraete

In 2018 behaalde ik, met vertraging, mijn masterdiploma aan LUCA School of Arts, Brussel. Ik volgde er het masterjaar Graphic storytelling, richting Beeldverhaal. Mijn klasgenoten waren een pak jonger, een andere generatie, en heel gedreven. Ze stonden op en gingen slapen met tekenen en beeldverhalen maken. Hun invloeden en voorbeelden waren zeer divers en overstegen vaak de ‘traditionele strip’. Hun passie en gedrevenheid intrigeerde me. Waar en hoe was dat vlammetje beginnen branden?

Ik heb het stripmaken grotendeels zelf geleerd, met vallen en opstaan en veel kinderlijk enthousiasme. Jongeren die een carrière in de stripwereld ambiëren kunnen nu terecht in hogescholen waar ze gecoacht worden door professionals. Een aanzienlijk percentage van deze studenten debuteert kort na het afstuderen met een ‘graphic novel’. Vaak werken ze ook nog als illustrator of worden ze zelf leerkracht in het kunstonderwijs.

Wie komt op stripopleidingen af? Wat is de insteek, de filosofie en de achtergrond van de leerkrachten? Vragen waar ik een antwoord op zoek.

Zien de mama en de papa dat niet meteen zitten en moeten zoon- of dochterlief een ‘echt’ diploma halen, dan zijn er nog steeds mogelijkheden genoeg. Stripopleidingen schieten als paddenstoelen uit de grond. In avondonderwijs of DKO kunnen jongeren zich wijden aan hun passie en hun fantasie de vrije loop laten.

Nooit eerder waren er zoveel stripopleidingen, terwijl strips zelf steeds meer niche worden. Wie een persoonlijk verhaal of een geheel eigen wereld neerzet in stripvorm moet nu concurreren met entertainment-giganten als Netflix, games en mainstream comics. Een bijna onmogelijke uitdaging. Het publiceren van een eigen (strip)boek is echter niet altijd het doel. Heel wat jongeren beseffen dat een stripmaker over een uitgebreid arsenaal aan ‘skills’ moet beschikken. Vaardigheden die ook elders perfect kunnen ingezet worden.

 

Wie komt op die stripopleidingen af? Wat is de insteek, de filosofie en de achtergrond van de leerkrachten? Vragen waar ik een antwoord op zoek. Te beginnen in mijn eigen habitat: West-Vlaanderen, in de Academie van Kortrijk. Sinds 2004 kan je er, als student in de middelbare graad, de richting Beeldverhaal volgen. De academie biedt deeltijds kunstonderwijs (DKO) aan, opleidingen na de reguliere schooltijd dus. In die 16 jaar schoven heel wat jongeren aan de striptekentafel. Bovendien sloegen twee leerkrachten van het eerste uur de handen in elkaar en zo ontstond zelfs een heuse stripreeks.

Momenteel telt de richting Beeldverhaal in Kortrijk 40 leerlingen.

Net voor het coronavirus de Vlaamse wandel aan banden legde, was er de opening van de expo 9.1 the ninth art and beyond. De expo toonde het (strip)werk van leerkrachten en oud-leerlingen, met als rode draad de passie en liefde voor het striptekenen. Dat je striptekenen heel ruim mag bekijken, valt meteen op: het eerder klassieke stripwerk van Peter Brutin en Matthias Cruyssaert, het grafische werk van Maarten Verfaillie en Peter-Jan Sioen en het kleurrijke schilderwerk van mezelf. Daarnaast is er werk te zien van oud-leerlingen. Veelal zijn het leerlingen die de overstap naar het ontwikkelen van games gemaakt hebben. ‘Beyond the ninth art’, dus.

Bavo Mispelaere is er zo eentje. Hij maakt indrukwekkende tekeningen, zowel digitaal als analoog. Bavo studeerde Digital arts & entertainment aan Howest Kortrijk en wil aan de slag in de game-industrie. Hij heeft goede herinneringen aan zijn tijd op de academie. ‘In het atelier Beeldverhaal heb ik mijn passie voor het tekenen en ontwerpen ontdekt’ zegt hij. En zo komen we terug bij dat vlammetje.

Hoog tijd om kennis te maken met de leerkrachten Beeldverhaal, Matthias Cruyssaert en Maarten Verfaillie.

 

Kan je jezelf even kort voorstellen?

Maarten Verfaillie: ‘Ik studeerde Grafisch Ontwerp aan Sint-Lucas Gent. Ik geef les aan de Academie van Kortrijk, opties Beeldverhaal, Animatie en Digitale Vorming. Een breed interesseveld dat mezelf ook typeert, maar met ook elk zijn raakvlakken.

Naast de academie ben ik momenteel vooral bezig met het ontwikkelen van Dumping Dogs een nieuw gezelschapsspel dat binnenkort gelanceerd wordt op Kickstarter.  Het is een absurd, tactisch en amusant spel, met onze trouwe viervoeter in een hoofdrol. Spelers moeten zich verdedigen tegen een invasie van honden en op hun beurt de tegenspelers overladen met hondendrollen.”

Matthias Cruyssaert: “Al sinds kleine hummel verslond ik strips. De oude zwart-wit Jommeke‘s, Nero’s en Lustige Kapoentjes zijn tot de naad versleten en worden nu verder tot pulp ‘vermoost’ door mijn twee kinderen, die ze gretig tot zich nemen.

Na mijn studies artistieke humaniora koos ik voor de richting Vrije Grafiek in het hoger Sint-Lucas in Gent. Mijn leerkrachten konden mijn stripstijl die ik uitvoerde in druktechnieken zoals etsen en litho’s best smaken, maar op het einde van de rit werd van mijn ‘mash-up’ brandhout gemaakt door een externe jury. “Hoe durfde ik deze hoge kunstvorm degraderen door het te combineren met een ontaarde non-kunstvorm als strip?” Ik had er mijn buik vol van en ruilde het tekenen in voor reizen.

 

Maar het kruipt waar het niet gaan kan. Ik ging aan de slag als huiscartoonist bij Klasse voor jongeren (later Maks!) en kreeg een job te pakken in de Academie van Kortrijk. Daar leerde ik in het stripatelier Peter Brutin kennen. De samenwerking met dit illustere heerschap heeft tot nu toe geresulteerd in vijf albums over Commissaris Moordenaar.

Verder werk ik traag maar gestaag aan eigen werk: een graphic novel met de naam Jean-Baptiste Chaveaux en een gag-reeks De Metamorfisten. Ik be-teken ook dierenschedels onder de naam ‘talking heads’. Een part-time job als leerkracht vind ik voldoende want de dagen in mijn atelier zijn heilig.”

 

De richting Beeldverhaal in de academie van Kortrijk bestaat al een tijdje. Kan je iets meer vertellen over de geschiedenis en de evolutie van de richting?

Maarten: “Daar laat ik Matthias op antwoorden, hij zit er al bij vanaf het begin.”

Matthias: “De richting Beeldverhaal heeft een hobbelig parcours achter de rug. Het is begonnen als een experiment, waarbij acht leerlingen genoeg waren om een docent aan te stellen. Het was een komen en gaan van leerkrachten. Meestal waren we met drie, waarbij de taken verdeeld werden: eentje voor de nieuwkomers, eentje voor de gevorderden en eentje voor het digitale luik.

Dat liep meestal goed maar zorgde ook voor interne spanningen. Nu we een vaste richting geworden zijn, is alles een beetje meer omlijnd en tot mijn grote vreugde stel ik vast dat ik nog steeds aan boord ben, met Maarten als vaste kompaan. Het is een heerlijke richting waarbij iedereen in een gezellige sfeer (en onder lichte dwang) naarstig werkt aan z’n eigen oeuvre. We blijven een soort van outsiders in de academie en dragen onze geuzennaam ‘nerds’ met trots, maar zorgen voor een nogal indrukwekkende instroom van middelbare graad-studenten: dit jaar zitten we aan veertig leerlingen.”

 

Waar ligt de focus, op beeld of verhaal of zijn beide evenwaardig?

Maarten: “Ik geef beeldverhaal aan het 1ste en 2de middelbaar. Daar ligt de focus vooral op het ontwerpen van interessante karakters. Het zijn korte opdrachten waar rekening wordt gehouden met bijvoorbeeld de anatomie van mens en dier, verhoudingen, sfeerschepping, het leren herhalen van figuren. We proberen er onze fantasie aan te sterken. De leerlingen komen tijdens de opdrachten in contact met een brede waaier aan technieken.

Matthias: “De focus ligt op ‘goesting’. Goesting in de creatie van een nieuwe, eigen wereld. Absurdistisch, realistisch of geïnspireerd door andere kunstvormen zoals film, games en muziek. Goesting in het pure tekenen, droedelen, schilderen, soms naar de realiteit, veelal naar een eigen fantasiewereld. En goesting in het samenzijn met gelijkgestemde geesten die houden van strips en comics, films, fantasy, Netflix-series en games. Die samenhorigheid is het belangrijkste fundament.”

Ook hier is ‘goesting’ het kernwoord en het ‘zelf ermee bezig zijn’.

Kan je het maken van strips/beeldverhalen aanleren? Wat maakt van iemand een (goede) stripmaker?

Maarten: “Een stripmaker is voor mij een verhalenverteller en dat kan op vele verschillende manieren. De één is misschien technisch sterker, de ander verhalend. Zolang je als tekenaar het plezier en enthousiasme maar vindt binnen je werk, zoiets merk je ook snel als lezer.

Matthias: “Er zijn uiteraard een heleboel tools (‘truken van de foor’ noem ik het liever) die aangereikt worden, die kunnen helpen in het schrijfproces en het tekenen. De noodzaak van documenteren, schetsen naar levend model, het belang van filmisch denken, het experimenteren in lay-out en het werken met verschillenden materialen.

Buitenstaanders beseffen meestal niet dat er zoveel facetten onderzocht moeten worden om tot een evenwichtige strippagina te komen. En dat tekenen op zich, tja, dat is een vaardigheid die bij iedere leerling individuele begeleiding vraagt. Sommigen zijn er van bij het begin sterk in en groeien uit tot absoluut meesterschap, bij anderen is er jaar na jaar een duidelijke evolutie zichtbaar, nog anderen zullen niet evolueren. Ook hier is ‘goesting’ het kernwoord en het ‘zelf ermee bezig zijn’.”

Wat zijn de doorstroommogelijkheden na het volmaken van de richting?

Maarten: “Oud-studenten volgen vaak een artistieke richting. Sommigen studeren animatie aan LUCA School of Arts of het KASK, maar het grootste deel stroomt door naar de Howest Hogeschool in Kortrijk en volgen er de richting Digital Arts and Entertainment. Om later in de game-industrie aan de slag te gaan. ”

Matthias: “Ik ben altijd wel een beetje trots als ik hoor dat één van onze leerlingen met succes afgestudeerd is en werk aangeboden krijgt in het buitenland. Ze zijn er gekomen door keihard te ploeteren en te studeren, maar misschien hebben wij wel gezorgd voor ‘de kiem’, en de goesting uiteraard.”

Meer info over Academie Kortrijk »

---