Vorige maand viel plots een ‘chapbook’ afkomstig uit De Wintertuin in onze brievenbus: de stripnovelle “Hoe bijen de ruimte vullen” van Jelko Arts. Een ‘chapbook’ is een term afkomstig uit de literatuur dat je kan vergelijken met een ep bij muzikanten, De Wintertuin blijkt een agentschap te zijn die zich bezighoud met talentontwikkeling van schrijvers en Jelko Arts een performer en schrijver die met dit chapbook zijn debuut maakt als stripmaker. Gezien “talentontwikkeling” ook iets is waar Pulp deLuxe mee bezig is en een Wintertuin verfrissend klinkt bij deze zomerse temperaturen zijn we eens op bezoek geweest bij onze noorderburen.
In Vlaanderen profileren kleine uitgeverijen zoals Bries, Oogachtend en De Stripgilde zich als soort van uitgeverijen met een ontwikkeltraject van auteurs die pas hun eerste subsidies gekregen hebben. Is de Wintertuin dan een beetje gelijkaardig?
Roos Muis: “Dat is op zich wel vergelijkbaar ja, maar we merken dat programmeurs, podia, grote theatergezelschappen, labels en uitgevers vaak niet de middelen of tijd hebben om makers net zo intensief te begeleiden als wij dat doen.”
Hoe past Wintertuin binnen Nieuwe Oost? Als Nieuwe Oost een productiehuis is, is Wintertuin dan het onderdeel dat zich op literatuur focust?
“Ja, dat zou je zo kunnen zeggen. Wintertuin is als het op talentontwikkeling aankomt aangesloten bij de Nieuwe Oost, en richt zich in het bijzonder op schrijvers, al worden de banden met andere disciplines vaak aangehaald. We zijn heel nauw verbonden met de opleiding Creative Writing aan ArtEZ University of the Arts in Arnhem.”
Hoe ziet een talentontwikkeltraject eruit?
“Onze schrijvers worden begeleid door redacteuren van De Nieuwe Oost | Wintertuin. Zij spreken maandelijks af met iedere literaire maker om nieuw werk te bespreken, maar ook om te praten over het gehele makerschap, specifieke opdrachten of andere projecten.
Een belangrijke stap in het traject is het maken van een chapbook. Een chapbook is te vergelijken met wat een ep voor een muzikant is: een visitekaartje, een eerste proeve van het kunnen van de maker. We maakten de afgelopen drie jaar elf chapbooks met de makers uit onze trajecten.
In samenwerking met onze begeleiders wordt gebrainstormd over nieuwe projecten en worden makers gekoppeld aan opdrachtgevers, andere makers en potentiële partners.”
Kunnen beginnende stripmakers zich ook aansluiten bij Wintertuin en gebruik maken van het ontwikkeltraject?
“Jazeker, in principe zijn alle soorten makers welkom om zich aan te melden voor de selectieprocedure. Om je aan te melden stuur je een mail met een motivatie en een fragment (max 2000 woorden) uit je werk naar Kim van Kaam via kim@wintertuin.nl.”
Hoe komt een schrijver/performer als stripmaker terecht bij een agentschap als De Nieuwe Oost – Wintertuin?
Jelko Arts: “Ik ben bij De Nieuwe Oost | Wintertuin verzeild geraakt als schrijver. Ik heb Nederlands gestudeerd en heb altijd veel geschreven: ik schreef gedichten en stond daarmee veel op festivals, evenementen en literaire podia. Wintertuin heeft me daar eens gespot en bood me een plek in hun agentschap. Ik kreeg bij hen de kans om me als schrijver te ontwikkelen: ik heb in korte tijd veel opgetreden, nieuw materiaal geschreven en met een redacteur gewerkt.
Dat liep heel goed, tot anderhalf jaar geleden. Ik werkte aan een novelle, mijn prozadebuut, dat bij Wintertuin zou verschijnen in hun chapbookreeks. Ik had een meelezer, Jaap Robben, ik had een verhaal, er lagen zakelijke afspraken. Het manuscript ging over een groepje hobbyisten (lego-bouwers) die met elkaar naar een beurs afreizen. Ik had al 15.000 woorden geschreven toen ik opeens vast raakte. Ik kreeg het verhaal maar niet goed op papier. Ik raakte gefrustreerd en had eigenlijk nergens meer zin in. Ik belde mijn redacteur en was vastbesloten: dit boek komt er niet, ik ga nooit meer schrijven. Goddank bleef mijn redacteur, Kim van Kaam, koelbloedig. Ga slapen, zei ze, en bel me morgen nog maar eens.
“Mijn redacteur wist dat ik in de kantlijn van mijn schrijfboekje altijd al zat te tekenen. Toen ze voorstelde om mijn verhaal eerst in tekeningen te vangen, ging er in mijn hoofd ineens een deurtje open. Het verhaal viel in getekende vorm ineens op zijn plek. Het manuscript bevatte veel stiltes, veel ongemakkelijke scènes in auto’s en dat bleek in stripvorm heel goed te werken. Vanaf het moment dat ik mijn laptop opzij zette en een potlood pakte ging het vanzelf. Dat was waanzinnig. Ik tekende direct wat scènes uit, veel moeitelozer dan ik in proza gewend was.”
“Het oorspronkelijk geschreven manuscript veranderde enorm. Wat ik in proza probeerde te schrijven kon ik in tekeningen ineens laten zien. Het verhaal draaide in eerste instantie om drie verzonnen mensen die elkaar slecht kennen en het toch met elkaar moeten uithouden. Maar ik ben geen heel ervaren tekenaar, het enige poppetje dat ik echt goed beheers was ik zelf. De verzonnen hoofdpersoon kreeg dan ook mijn eigen hoofd. Daardoor identificeerde ik mezelf ineens veel meer met dat gekke mannetje en ineens drong ook mijn eigen verhaal zich op. De vader in het boek werd ineens mijn vader. Ik denk dat Hoe bijen de ruimte vullen door die stripvorm veel eerlijker is geworden dan me in proza was gelukt. ”
Meer over Jelko Arts vind je op www.jelkoarts.nl. Hoe bijen de ruimte vullen kan je hier bestellen en in het najaar is Jelko misschien wel ook te lezen op Pulp deLuxe. Meer over De Wintertuin lees je hier.
