Dragana Radanović werd geboren en groeide op in het vroegere Joegoslavië. Dat de oorlog haar werk in sterke mate beïnvloed heeft kan je misschien al raden. Na een afgeronde bacheloropleiding Animatie en Visuele Effecten en een masteropleiding Grafische Storytelling startte zij doctoraatsonderzoek naar voorstellingen van de kindertijd in strips aan de LUCA School of Arts in Brussel. Haar interesse in kinderliteratuur en de herinneringen aan haar eigen jeugd nemen plaats in haar grafisch werk. Dit kan je ook zien in haar recent verhaal, The First Day On Earth, sedert anderhalve week te bewonderen op Pulp deLuxe. Het werd tijd om deze interessante dame wat beter te leren kennen!

door Veerle Devos

Kan je jezelf in een paar woorden beschrijven?
Ik ben verslaafd aan gesuikerde koffie met melk en aan nieuwsgierige mensen. Open, recht voor de raap en heel vaak een tikje ongeduldig, zo zie ik mezelf.

Je bent geboren in Joegoslavië, enkele jaren vooraleer verschillende deelrepublieken onafhankelijk werden verklaard en veel mensen naar het Zuiden van het land trokken. Je groeide op in oorspronkelijk 4 verschillende landen zonder zelfs je geboortestad te verlaten. Hoe ging je daar mee om en hoe hard heeft de oorlog je werk beïnvloed?
Vooraleer ik naar België verhuisde, heb ik daar zelfs nooit over nagedacht. Het was iets normaals voor me. Dat is het nog steeds. Het is in feite een normale gang van zaken voor zoveel mensen in dat gebied. Er was gewoon niets om te verwerken, voor ons was dat de realiteit en we doorstonden het. Ik denk dat het erger was voor onze ouders. Het was voor hen verschrikkelijk om met die waanzin van de etnische conflicten en met de alles overheersende haat om te gaan.

Ik ben verslaafd aan gesuikerde koffie met melk en aan nieuwsgierige mensen.

Op die bewuste dag, toen ik naar België kwam om te studeren, kregen we de opdracht om een object in onze ruimte te kiezen. Mijn gedachten gleden weg en ik nam uiteindelijk een suikerklontje (ik had het reeds over mijn verslaving aan gesuikerde koffie). In onze volgende opdracht moesten we een verhaal verzinnen rond het gekozen voorwerp. Toen dacht ik aan het meest intrigerende verhaal dat ik uit de oorlogsperiode heb meegenomen. Het was de periode waarin Servië gebombardeerd werd en toen er nergens nog suiker te vinden was. Ik durfde mijn herinnering te delen met mijn klas en de docent begon enorm geïnteresseerd te raken in mijn verhaal. Er werden heel wat vragen gesteld. Het was de eerste keer dat ik omringd werd door mensen van wie hun jeugd helemaal anders was dan de mijne. Toen pas kwam ik tot de vaststelling dat mijn kindertijd echt wel verschilde van dat van een gemiddeld Europees kind. Daarom ging ik verder op zoek naar moeilijke en gevoelige thema’s, naar de visie van kinderen op dit hele gebeuren. Zo is het idee voor mijn graphic novel “Socks lost in war” ontstaan.

 

Je koos voor kinderliteratuur om een beeldverhaal te creëren. Van waar je interesse in verhalen voor kinderen?
Ik ben in het algemeen erg geïntrigeerd in de manier waarop kinderen en jonge volwassenen de wereld aanschouwen. Hun behoefte naar datgene dat ze niet kennen, hun onuitputtelijke creativiteit en hun vrijheid weten altijd mijn nieuwsgierigheid te prikkelen. Maar ik geloof wel dat we nog altijd niet in staat zijn om in beeld te brengen hoe divers jeugdliteratuur wel kan zijn.

Laat het mij opnieuw uitleggen: denk eens na over het meest enge moment dat je in je kindertijd hebt meegemaakt. Misschien werd je op dat moment wel geconfronteerd met emoties zoals eenzaamheid, pestgedrag, verwaarlozing, misbruik of zelfs een oorlog? Dit zijn serieuze zaken die we geen enkel kind toewensen, maar toch gebeurt het.

Volgens het laatste UNESCO rapport werden veel kinderen het slachtoffer van serieuze problemen zoals oorlog, trauma en depressie. 66.5 miljoen, zoveel ontheemde mensen waren er in 2016. En de helft hiervan waren kinderen! Om het nog beter in beeld te brengen: dit is de totale bevolking van België maal drie!

Om beter te begrijpen hoe de realiteit wordt gerepresenteerd in kinderliteratuur, ging ik op zoek naar de grootste online database over kinder- en jeugdliteratuur. Ik zocht op woorden zoals ‘oorlog’, ‘trauma’, ‘zelfmoord’ en ‘depressie’. Slechts 0,3% van de jeugdliteratuur behandelde deze thema’s. Deze onderwerpen kwamen te weinig voor en ze werden nog nog eens vaak beïnvloed door de eigen visie van de auteur op datgene wat de ‘kindertijd’ zou moeten voorstellen.

 

Sommige academici beargumenteren dat kinderliteratuur vaak de nostalgische herinneringen uit de eigen kindertijd van de auteur naar boven brengen. Dit zorgt voor een vertekend beeld, niet altijd eigen aan de realistische herinneringen van die van een kind. Concreter gezegd: het zijn de herinneringen die eerder voldoen aan onze culturele standaarden, dan aan die cultuur waarin de kinderen effectief opgroeien.
Alhoewel ik ervoor koos dit moeilijk onderwerp te bespreken, overkwam mij hetzelfde toen ik aan mijn graphic novel begon. Ik begon te schrijven vanuit het perspectief van een volwassene die als kind de oorlog had meegemaakt. Maar deze herinneringen stonden ver van de ervaringen die ik als kind tijdens de bombardementen had meegemaakt.

Je gaat er van uit dat je oorlog, misbruik en noodsituaties hebt meegemaakt maar je kan hierover niets lezen of opzoeken of datgene wat je leest komt totaal niet overeen met datgene dat je zelf hebt gevoeld en hebt meegemaakt. Je leeft verder met de gedachte dat deze topics niet zo vaak voorkomen en dat jouw eigen kindertijd ergens als ‘abnormaal’ kan worden beschouwd. In mijn opinie is het conflict tussen de realiteit en het verwaarlozen van deze realiteit in onze maatschappij de grootste oorzaak van het leed waarmee je als volwassene in een verder leven geconfronteerd kan worden.

Ik raak altijd te enthousiast als ik erover begin. Ik laat het bij deze woorden en neem ze verder mee in mijn academisch onderzoek. Ik ben ook van plan deze gedachten te verwerken in mijn volgende graphic novel!

Als je één klassiek kinderboek uit de boekenkast mag kiezen, welke wordt het dan?
Daantje, de wereldkampioen van Roald Dahl. Ik hou ervan hoe Dahl probeert rond te dwalen in de gedachtes van zijn jonge lezers zonder zichzelf erin te verliezen. En het verhaal is super leuk! Ik ga niet te veel vertellen, lees het boek en geniet!

Met je onderzoek in LUCA School of Arts Brussel wilde je experimenteren met klassieke voorstellingen van de kindertijd en je eigen jeugdherinneringen. Kan je ons nog iets meer vertellen over je eigen jeugdherinneringen?
Toen ik 9 jaar oud was, herinner ik me dat ik in de rij stond voor olie, suiker en meel. Ik zag veel mensen die in de keuken van het Rode Kruis aten. Nog enkele beelden die ik kan opgraven uit mijn jeugd zijn de bruggen en gebouwen die vernield werden tijdens de bombardementen op mijn stad. Ik herinner me dat de lucht volledig zwart was van de rook, dat er bijna geen elektriciteit en water was en dat we moesten slapen in de ondergrondse schuilplaats. Ik weet nog dat ik bang was dat de leerkracht wiskunde mij ging berispen omdat de sirenes afgingen en ik mijn huiswerk voor de dag erop niet kon afwerken. Ik was er mij niet van bewust hoe lang we moesten schuilen toen het alarm afging en wiskunde was voor mij toen erg belangrijk! Ik herinner me ook dat het de langste zomervakantie in mijn leven was en dat we de hele dag door buiten speelden. We konden niet naar school en hadden daardoor ook geen huiswerk. Het enige waar we ons in die drie maanden zorgen om hoefden te maken was dat we tijdig in de schuilplaats geraakten toen het noodsignaal afging. Dat klinkt inderdaad verschrikkelijk! Het perspectief op deze herinneringen veranderde pas toen mijn generatie groot genoeg was om te begrijpen wat er echt aan de hand was. Er is een groot verschil tussen het perspectief als volwassenen en dat als kind. Het verschil tussen beiden is de basis voor het kinderperspectief dat ik in mijn verhalen probeer te verwerken.

 

Kan je ons iets meer vertellen over je verhaal The First Day On Earth?
Het is een verhaal dat geïnspireerd werd door een reeks tekeningen die ik over Brussel maakte. De methode was vrij experimenteel: Ik maakte eerst mijn beelden, dan verzamelde ik al mijn tekeningen en maakte van het geheel een verhaal zonder er extra beelden aan toe te voegen Ik zocht dus een verhaal voor de tekeningen die ik reeds had in plaats van nog extra tekeningen er aan toe te voegen. Mijn collega zei dat een van de maskers die ik getekend had tijdens mijn bezoek aan de rommelmarkt eruit zag als een vreemdeling. Ik vond het een goed idee en zo kwam mijn hoofdpersonage tot stand. Wat zou er gebeuren als mijn hoofdpersonage niets weet van deze wereld begrijpt en de dingen letterlijk letterlijk opvat. Welke vreemde visie zou hij dan hebben op de mensheid. Ik behandelde in mijn verhaal ook onderwerpen die uitdagend werken. Ik koos voor thema’s zoals religie, omgaan met geld en natuurlijk ook voor koffieconsumptie! (lacht) Hmmm, nu ik er nog eens over nadenk, begrijp ik dat mijn hoofdpersonage veel op mezelf lijkt.

Welke beeldende kunstenaar is je grootste inspiratiebron? Waarom?
Dit is voor mij een moeilijke vraag. Soms word ik gedreven door een bepaalde tekenstijl en soms dan weer door het verhaal. Het is moeilijk om te kiezen want er zijn zoveel uitstekende kunstenaars in de buurt. Ik ben gepassioneerd door het werk van het duo Fanny Britt – Isabelle Arsenault of Karine Bernadou. Ook ben ik zwaar geneigd om inspiratie op te doen in de prentenboekenwereld en mijn absolute favoriet is Oliver Jeffers. Maar ook de verhalen van Ursula LeGuin vind ik erg inspirerend en spannend! De keuze om te kiezen is te verscheurend!

 

Hoe ziet de toekomst er voor jou uit?
Het lijkt me duidelijk: kunstenaars beelden de toekomst uit in talloze betere versies. Wetenschappers werken er aan om dit beeld mogelijk te maken… en ik? Ik zit aan mijn bureau te tekenen… en te dromen!

The First Day On Earth op Pulp deLuxe »
Profiel Dragana Radanović »

---