Komend weekend is FŮD één van de blikvangers op Zine Happening. Het erg sociaal geëngageerde Tsjechische zinecollectief heeft dan in de Kunsthal een expo en een talk. Voor wie ze nog niet mocht kennen is deze Grensgebied aflevering de ideale introductie om ze volgende week nog wat uitgebreider te leren kennen.

door Bruno Willaert.

Wat moet de lezer weten over FŮD?
Onze belangrijkste missie is om een netwerk van illustratoren te creëren die tekenen gebruiken als een hulpmiddel voor het initiëren en uitvoeren van sociale veranderingen. Een paar jaar geleden zei mijn collega Barbora Tögel iets dat ik sindsdien nooit zou vergeten tijdens een van onze bijeenkomsten toen we op zoek waren naar nieuwe auteurs voor ons tijdschrift. “Het ziet er mooi uit, maar we hebben iets radicaler nodig dan behangpapier met teckels.”

“We hebben iets radicaler nodig dan behangpapier met teckels.”

Oorspronkelijk begonnen we FŮD uit te geven als een schoolzine met illustraties en gags, maar na een tijdje hadden we het gevoel dat we onze tijd aan iets belangrijkers wilden besteden. De bewuste uitspraak kwam er in een periode dat we op zoek waren naar een nieuwe . We kozen ervoor om mensen te vinden, te introduceren en met elkaar in contact te brengen, die zich richten op echt serieuze onderwerpen.

Ook al begrijp ik niks van de Tsjechische taal, het was me duidelijk dat het recente nummer maatschappelijke thema’s behandeld zoals sociale uitsluiting en de vluchtelingenproblematiek. Kiezen jullie bij ieder nummer een thema waarrond artikels en strips voor gezocht worden?
Klopt. We deden dat al vanaf het begin zo, maar in 2017 publiceerden we onze eerste zine over een of ander sociaal geëngageerd onderwerp – psychische gezondheid en welzijn. Het heette “Everyday Darkness” met een cover getekend door de Amerikaanse Tara Booth. Eigenlijk was het de enige uitgave die vrij snel uitverkocht raakte! Daarna publiceerden we een nummer over donkere humor en toen besloten we uiteindelijk alleen door te gaan met sociale en ecologische onderwerpen. Er waren zines over ecologie en milieu, feminisme en LGBTQ-rechten, gentrificatie en actuele problemen van het stadsleven…

We organiseren ook tentoonstellingen over die onderwerpen. In het tijdschrift proberen we het onderwerp altijd vanuit zoveel mogelijk posities te bekijken. In het laatste nummer over sociale uitsluiting vind je bijvoorbeeld korte strips met verhalen verteld door Roma-kinderen van uitgesloten gebieden, een artikel over visueel activisme, recensies over strips over sociale uitsluiting, een artikel over outsiderkunst,interviews met illustratoren die zich aan deze onderwerpen wijden of werken die mislukt zijn bij aanbestedingen, enzovoort. En natuurlijk zijn er heel veel illustraties die gaan over thema’s als uitsluiting, onrecht en vooroordelen.

 

Hoe selecteren jullie tekenaars voor een nieuwe nummer? Lanceren jullie een Open Call of contacteren jullie gericht tekenaars om iets te maken voor FŮD?
We vragen geselecteerde mensen altijd rechtstreeks. Sommige mensen vinden we meestal gewoon op internet, maar vaak vragen we ook aan mensen met wie we al hebben samengewerkt of ze iemand kunnen voorstellen. Daardoor worden mensen persoonlijk met elkaar in contact gebracht, het is allemaal meer aan de basis. We willen mensen ondersteunen die zich op lange termijn aan dergelijke onderwerpen wijden, dus we voelen dat het echt belangrijk voor hen is. Het uitgeven van je eigen zine is een prachtige manier om in contact te komen met mensen met dezelfde passies als jij. Sommige mensen staan maar eenmalig in FŮD, sommigen komen terug en dan doen we samen iets anders. Op die manier hebben we al een uitgebreid netwerk van contacten gecreëerd. Er zijn mensen uit Noorwegen, Groot-Brittannië, Bulgarije, Japan, de VS, Chili, … Als we nieuwe auteurs zoeken, kunnen we gewoon gelijkgestemde mensen die we kennen vragen en meestal zijn er enkele grote verrassingen.

 

Bestaat er een heuse Tsjechische stripscene? Welke namen van Tsjechische striptekenaars zouden we in de gaten moeten houden?
Die is er zeker! En een vrij sterke, zou ik zeggen. De meeste strips die door grote uitgeverijen worden uitgegeven zijn van het klassieke type, met zijn wortels in Marvel of zo, maar de laatste tijd is er ook veel gedaan op het gebied van “alternatieve strips”. Onze laatste tentoonstelling omvatte werk van Štěpánka Jislová, die sterk kan worden aanbevolen. Zij is mede-oprichtster van de Tsjechische tak van Laydeez Do Comics, een feministe, en heeft een voorname stijl die dichter bij de Frans-Belgische dan bij de Amerikaanse striptraditie staat. Op dit moment werkt ze aan een autobiografische strip over genderstereotypen. Ik heb enkele pagina’s gezien en kijk er echt naar uit. Maar er zijn veel grote stripauteurs: Vojtěch Mašek, Džian Baban, Branko Jelinek, Matyáš Namai of Petra Josefína Stibitzová. De laatste tijd kan je ook boeken vinden met een minder klassieke stijl van striptekenen, omdat uitgevers daar zelfverzekerder in worden. Striptekenaars klagen meestal dat er niet veel kansen om een boek gepubliceerd te krijgen in Tsjechië, maar ik zie echt verbeteringen. Er is nog veel te doen, maar er is ook veel waar we trots op kunnen zijn. Een daarvan is ook een heropleving van de jaarlijkse Muriel Award voor strips, uitgereikt door striprecensenten en publicisten, die helpen om een goede Tsjechische strip een podium aan te bieden.

 

Heeft de Tsjechische overheid aandacht voor de lokale scene? Worden jullie gesubsidieerd?
We vragen niet eens om subsidies. We zijn te klein voor al die bureaucratie. Ik werk nu drie jaar voor het grootste Tsjechische illustratiefestival LUSTR, dus ik weet een beetje wat dat kost. Toen we met FŮD begonnen, deden we het allemaal zelf, hoewel de verkoop niet alle kosten dekt. Nu hebben we het voordeel dat ik ben gaan werken aan de universiteit die ons ondersteunt, maar het zal financieel nooit een winstgevende bezigheid zijn. Het lijkt meer op vrijwilligerswerk voor iets dat je vertrouwt en waar je trots op bent als het klaar is.

 

Er wordt natuurlijk van alle kanten geklaagd over overheidssteun, en ook met LUSTR zullen we het dit jaar behoorlijk moeilijk hebben, omdat we één belangrijke overheidssubsidie niet hebben gekregen, maar ik ben net terug van een bezoek aan mijn vrienden van het drukkerscollectief in Pécs, Hongarije. Het zijn geweldige jongens die veel geweldige dingen doen door hun kennis over illustratie, risodruk en sociale kwesties te combineren. En je kan het wel raden, het is praktisch onmogelijk voor hen om overheidssteun te krijgen in Hongarije als ze werken met onderwerpen als LGBTQ-rechten of sociale uitsluiting van de Roma mensen. De stad Pécs is een klein slapend stadje naast de Kroatische en Servische grens. Er is letterlijk niets te doen als je het zelf niet doet. En ze doen zoveel. Ik vertel dit alleen maar omdat het inspirerend is, want misschien is er een betere vraag dan die over de Tsjechische regering. Besteden JULLIE aandacht aan de lokale scene? Wat doe JIJ (en iedereen die leest) om de lokale evenementen, initiatieven, auteurs te ondersteunen? Ik heb geen vertrouwen in regeringen. Ik vertrouw op gemeenschappen.

 

Op Zine Happening zijn jullie de hoofdgast dit jaar met een expo en een talk. Wat mogen we meer specifiek verwachten?
We brengen een selectie van posters en grafieken die we samen met geselecteerde kunstenaars van over de hele wereld hebben uitgegeven. Ze gaan allemaal over onderwerpen waar ik het eerder over had. De tentoonstelling heet “The Pencil Tip” omdat we kunstenaars introduceren die hun potloodpunten gebruiken als echte wapens binnen de beeldcultuur. Sommige zijn vrij radicaal en direct, maar vaker bieden ze zachtere manieren om de veranderingen te ondersteunen. Ze bieden een antwoord op algemene stereotypen, versterken, delen kennis, … Ik hoop dat we meer kunnen vertellen over de specifieke werken die we ter plaatse brengen. En de lezing zal gaan over de meest voorkomende strategieën die illustratoren gebruiken om sociale veranderingen op poten te zetten en uit te voeren door te tekenen. Dit zijn enkele resultaten die ik heb verkregen tijdens mijn doctoraalscriptie over dit onderwerp die ik graag met jullie wil delen. Het kan worden opgevat als een korte samenvatting van tactieken die je zou kunnen gebruiken als je tekenen kiest als “je zwaard”, als ik de woorden gebruik van Valentine Gallardo, mede-oprichter van Zine Happening die ook een van de posters voor FŮD heeft gemaakt. Onze samenleving is nog steeds meer en meer visueel georiënteerd, de beeldcultuur beïnvloedt vrij sterk hoe we denken en wat we normaal vinden. Laten we het gebruiken voor dingen die jij belangrijk vindt.

FŮD op Facebook »
FŮD op Instagram »

---